In de eerste plaats raakte Darwin gedurende de vijf jaar op de Beagle overtuigd van Lyells stelling dat de aarde langzaam verandert, dat sommige delen stijgen en andere dalen. Als gevolg daarop concludeerde Darwin dat als de aarde langzaam verandert en de dieren zijn aangepast aan de omgeving, dan moeten dieren ook langzaam veranderen.

In de tweede plaats had Darwin tijdens zijn reis veel variatie tussen dieren waargenomen (snavels vogels Galapagosarchipel).

De Franse bioloog, Lamarck stelde dat dieren zich proberen te perfectioneren gedurende het leven en dat de verworven eigenschappen worden doorgegeven aan het nageslacht. Volgens Lamarck is evolutie een doelgericht proces waarin steeds complexere en beter aangepaste dieren ontstaan.

Grant, een van Darwins mentoren was een groot aanhanger van de evolutiegedachte en verdedigde met verve Lamarcks gedachtegoed.

Darwin geloofde niet in de doelgerichtheid van het proces. Hij was vooral geboeid door de variatie binnen een soort, iets waar hij steeds meer evidentie voor verzamelde. De natuur levert geen perfectie; er zijn niet alleen maar goed aangepaste dieren. Darwin raakte er van overtuigd dat de leden van een soort allemaal van elkaar verschillen; ieder individueel dier is uniek. Hij zag de natuur, als kwekers, de mooiste/best aangepaste dieren worden door de natuur geselecteerd, overleven en nakomelingen krijgen (gebaseerd op Malthus' bevolkingstheorie).