Het kolonialisme ten tijde van het handelskapitalisme draaide om kleine vestigingen aan de kusten van Afrika en Azië om handel te drijven; alleen in Amerika werden grotere gebieden veroverd om daar op plantages handelsproducten te verbouwen als suiker en tabak.Het moderne imperialisme draaide om het veroveren van overzeese gebieden om grondstoffen te bemachtigen. Die waren nodig voor de industrialisatie die in de negentiende eeuw in heel Europa op gang begon te komen. Bij modern imperialisme speelden naast economische ook nationalistische motieven een rol.

Voor de industrialisatie waren grondstoffen nodig, zoals olie, kolen en ijzererts; die waren niet zomaar in de kustgebieden aanwezig. Daarom besloten Europese landen in overzeese gebieden ook het binnenland te veroveren. Dat binnenland kon ook beter worden bereikt doordat de industrialisatie voor verbeteringen in de techniek zorgde (denk aan stoomtrein en telegraaf). Sommige overzeese gebieden werden daarnaast gebruikt als afzetgebieden (verkooppunten) voor de Europese producten

Een politiek motief voor het moderne imperialisme was nationalisme: het veroveren van een groot koloniaal rijk maakte Europeanen trotser op de macht van hun eigen land. Wie geen koloniën had, telde op het wereldtoneel eigenlijk niet meer mee.