De kenmerken van romantische kunst zijn ook van toepassing op romantische literatuur. Literatuur was de expressie van gevoelens. De dichter of schrijver leefde in onvrede met de werkelijkheid en probeerde door middel van de verbeelding aan Sehnsucht, Weltschmerz of melancholie te ontvluchten. De dichterlijke verbeelding werd bijvoorbeeld gericht op de natuur of het (nationale) verleden. Andere toevluchtsoorten waren de verheerlijkte jeugd, het sprookjesachtige, de droom, het wonderbaarlijk, het fantastische, het geheimzinnige of het griezelige.

- In de romantiek had men een voorkeur voor lyrische teksten, teksten waarin de weergave van gevoel en emotie centraal staan.
- Belangrijke onderwerpen in de romantische literatuur waren het verleden, de natuurbeleving, de tragische liefde, de dood, vriendschapsbanden en aandacht voor het hogere en bovennatuurlijke.
- Personages in romantische literatuur zijn vaak lijders aan Weltschmerz, gekweld door een groot onvervulbaar verlangen, of het zijn dromers en idealisten.

Het nationalisme stimuleerde de aandacht voor het vaderlandse verleden. Potgieter situeerde het liefdesdrama Ada's bruiloftsfeest (1284) in de Hollandse graventijd, de regeerperiode van Floris V. Vanuit de nationalistische interesse in het vaderlandse verleden verzamelde men oude liederen en verhalen.

Beroemd werden de gebroeders Grimm met hun verzameling volkssprookjes. Een volkssprookje is een oud, mondeling overgeleverd volksverhaal met heksen, sprekende dieren en andere fantastische elementen. Romantische dichters lieten zich inspireren door oude, overgeleverde lied- en dichtvormen als de ballade, een verhalend lied met vaak tragische afloop. Ada's bruiloftsfeest (1284) is een ballade.