Eind 18e eeuw groeide de kritiek op slavenhandel en de slavernij in Europa.

• Er kwam kritiek op de onmenselijke omstandigheden waaronder slaven werden verhandeld en moesten leven.
• Critici verweten slavenhandelaren en -houders een gebrek aan christelijke naastenliefde.
• Sommige beargumenteerde dat slavernij in strijd was met het natuurrecht.
• Montesquieu sprak over machtsmisbruik.
• Een andere verlichte denker geloofde dat vrije arbeiders productiever zijn dan slaven. Ook zou loon de economie versterken.

De verdeeldheid tussen voor- en tegenstanders van slavernij leidde in de VS tot een burgeroorlog tussen Noord en Zuid (1861-1865). Het zuiden was grotendeels economisch afhankelijk van de plantages en waren daardoor voor slavernij. In het noorden was de industrie belangrijk en in veel staten werd de slavernij verboden.

In de loop van de 19e eeuw schaften steeds meer landen de slavenhandel en slavernij af. Niet alleen de abolitionisten speelde hierin een rol, ook de slaven zelf speelden een belangrijke rol. Weglopen, diefstal en het werk slecht verrichten waren acties die de slaveneigenaren dwongen concessies te doen. Ook de angst voor een slavenopstand heerste.